Iets doen met hart en ziel; jezelf overleveren aan een reeks gebeurtenissen in het hier en nu, gericht op het realiseren van iets moois of het ervaren van iets prettigs, niet afgeleid en in de onbewuste wetenschap dat dit iets bijdraagt aan je mens-zijn. Zo interpreteer ik “iets doen met hart en ziel”. Mihaly Csikszentmihaly (1) zou dit waarschijnlijk beschrijven als karakteristiek voor ‘flow’.

Over de ziel en het hart bestaat een veelvoud van spreekwoorden.
‘Iemand op zijn ziel trappen’ – iemand heel erg kwetsen.
‘Iemand een hart onder de riem steken’ – iemand weer een beetje hoop geven.
‘Hij strijkt met zijn hand over zijn hart’ – toestemmen terwijl hij het er niet helemaal mee eens is.
‘Een zwaard zal door uw ziel gaan’ – ieder mens zal in zijn leven leed te verwerken krijgen.

Het mooiste vind ik wel het Friese spreekwoord: ‘Hoe hoger het hart, hoe lager de ziel’ – Hoogmoed is het kenmerk van een dwaas. In dit spreekwoord komt het niveauverschil tussen hart en ziel tot uitdrukking. De ziel bevat schijnbaar iets fundamentelers dan het hart. Iets dat minder onderhevig is aan veranderingen en ook iets dat minder zichtbaar is – kortom iets dat dieper verankerd is in de mens dan het spreekwoordelijke hart.

Het ‘mens-zijn’ en met name een ‘bijdrage’ leveren hieraan, in mijn interpretatie van ‘het doen met hart en ziel’, hebben beide betrekking op het ‘mens-zijn’ in relatie tot jezelf en anderen. De bijdrage aan je mens-zijn is daarmee een bijdrage aan de mensheid en samenleving om je heen. In dit proces van ‘mens-zijn’ in relatie tot jezelf speelt het ons welbekende ego een rol.

Ik en wij

Mijn interpretatie van de menselijke ziel bevat twee elementen namelijk ‘ik’ en ‘wij’. De ‘ik’ is gericht op zelfverwerkelijking en de ‘wij’ op het maken van verbinding met anderen. Adam Kahane beschrijft in zijn boek ‘Power and Love’ (2) overeenkomstige elementen met de synoniemen ‘kracht’ respectievelijk ‘liefde’. Hij stelt dat van zowel kracht als liefde, productieve, en schadelijke vormen bestaan. Door de schadelijke vormen te vermijden en liefde en kracht in balans te brengen kan er iets moois ontstaan:

“Kracht, het verlangen om persoonlijke doelen te bereiken, en liefde, de behoefte aan verbondenheid. Het zijn beide intrinsieke waarden van de menselijke natuur, dus als u blijvend iets wilt bereiken, hebt u ze allebei nodig. Kracht maakt liefde productief.”

Het hart en de ziel, ik en wij, kracht en liefde zijn essentiële aspecten van Monozukuri. Dit omdat het beeld en de beleving ervan de beweging naar blijvende verandering kunnen realiseren die Monozukuri voor ogen heeft. De beweging wordt ondersteund door “De kunst van het doen met aandacht”. Hart en ziel onvoorwaardelijk, zonder afleiding de ruimte geven om zich te manifesteren en daarmee onszelf blijvend te ontwikkelen.

Kernwaarden

De ziel binnen Monozukuri wordt gevormd door een aantal kernwaarden die gericht zijn op zowel ‘ik’ als ‘wij’. De ik-gedreven kernwaarden zingeving, autonomie en meesterschap zijn de bron voor zelfverwerkelijking:

  • Zingeving – het kunnen leveren van een zinvolle bijdrage
  • Autonomie – het zelf richting kunnen geven aan het eigen leven
  • Meesterschap – het verlangen om steeds beter te worden in iets

De wij-gedreven kernwaarden vormen de ziel van de feitelijke interactie tussen mensen: foutloos, met toegevoegde waarde, en tijdig. Een diepere vertaling hiervan is: op het juiste moment, met een positieve intentie en gericht op de ontwikkeling van de relatie. Het is niet verwonderlijk dat de in Japan ontwikkelde JIT en Jidoka systematieken hierin doorschemeren. Dat deze hier konden ontstaan is gelegen in een van de interactie-kenmerken van de Japanse cultuur: elkaar niet tot last willen zijn. Dit in tegenstelling tot een van de meest prominente kenmerken van de Angelsaksische samenlevingen: ogenschijnlijk grenzeloze persoonlijke vrijheid.

De toegevoegde waarde van Monozukuri

Als we de ik-gedreven kernwaarden bezien vanuit het ‘Power and Love’ perspectief, zijn deze in staat om de verbinding (liefde) tussen mensen productief te maken en van elkaar te leren. Wanneer dit leren in een organisatie niet lukt en er ondanks de toepassing van allerlei Lean, TPM of Six Sigma methodieken in prachtige uitgekristalliseerde formats geen blijvende verbetering wordt gerealiseerd, dan is er werk aan de winkel op het gebied van de ziel van de organisatie.

Dit heeft Monozukuri voor ogen: vanuit de kernwaarden/ziel ondersteund, mensen in een harmonieuze omgeving naar topprestaties brengen en daarmee de ambitie van een organisatie helpen realiseren.

(1)  Flow – Psychologie van de optimale ervaring, Mihaly Csikszentmihalyi (ISBN: 9789053525081)
(2)  Power and Love – Een strategie voor blijvende verandering, Adam Kahane (ISBN: 9789052617565)