Flow levert energie op en stress kost juist energie. Als je in flow bent, kun je moeiteloos prestaties realiseren en in stress lijkt alle moeite tot geen enkel beoogd resultaat te leiden. In de jaren zeventig van de vorige eeuw doceerde de heer Van den Bergen Thermodynamica aan tweedejaars studenten van de TU Delft. Ieder jaar waren zijn eerste woorden bij aanvang van de collegereeks: “Heren, heren, knoop dit in uw oren: Energie gaat nooit verloren!”

Deze student is dat goed gelukt, want altijd als het over energie gaat, denkt hij aan de woorden van Van den Bergen, die voor hem alleen maar in betekenis zijn toegenomen. Bij het aanhoren van die woorden verkeerde hij in een fysisch denkraam en beperkte de boodschap zich vanzelfsprekend tot het natuurkundige begrip ‘energie’. Maar met het klimmen der jaren bleek deze wetmatigheid ook op te gaan voor menselijke energie en op spiritueel vlak bleek dat niet anders te zijn.

Zero sum?

Denkend aan werk en energie ziet men vaak erg veel energie ogenschijnlijk verdwijnen. In rook opgaan, de bodem inslaan. Mensen die enthousiast aan een klus beginnen, maar na verloop van tijd steeds meer energie kwijtraken. Totdat zij uiteindelijk in een lethargische toestand geparkeerd raken. Als je daar niet uit geraakt, kan het slecht met je aflopen, weten we. Mensen kunnen dan droeftoeters worden. Wanneer ze niet loslaten en maar door en door gaan komt uiteindelijk zelfs de burn out. Dat is de meest letterlijk vorm van zonder energie zitten. Energie komt opzetten en kan ook zo maar weer afnemen. Blijkbaar leven wij mensen binnen allerlei energietransformatieprocessen. Ook op ons werk. Wanneer je literatuur over dit onderwerp openslaat, dan vallen twee kernbegrippen ogenblikkelijk op. Flow en Stress. Flow is de benaming voor de toestand waarin prestaties moeiteloos gerealiseerd schijnen te worden en stress staat voor de toestand waarin alle moeite tot geen enkel beoogd resultaat lijkt te leiden. Flow levert energie op en stress kost juist energie. Laten wij deze tegenpolen eens aan een nader onderzoek onderwerpen.

Flow levert energie op en stress kost juist energie.

Flow

Flow is de mentale staat waarin je volledig verdiept actief bent, overtuigd van de goede afloop, totaal gecommitteerd en met volledig gefocuste energie. De Amerikaans Hongaarse psycholoog Mihály Csikszentmihály heeft een lijst van 10 voorwaarden opgesteld waarmee deze mentale staat te bereiken is. In een diagram ziet zijn beeld er als volgt uit. Wanneer je mensen weet uit te dagen op die vlakken waar ze goed in zijn, is de kans het grootst dat ze in flow zullen geraken. Flow is natuurlijk een individuele kwestie, maar hij kan ook groepsgewijs worden nagestreefd en ervaren. Dan moet ieder lid van die groep worden uitgedaagd op een sterk terrein van dat groepslid. Je kunt echter niemand dwingen in flow te komen. Als het gebeurt, gebeurt het gewoon. De kans dat het gebeurt is het grootst als iemand daadwerkelijk met hart en ziel met iets bezig is.

STRESS

Stress is een vorm van spanning dat in het lichaam optreedt als reactie op externe negatieve prikkels die gevolgd worden door een bepaald patroon van fysiologische reacties. Stress loop je op in je omgeving. Dat kan onder andere op het werk zijn. Langdurige hoge werkdruk kan bijvoorbeeld tot stress leiden. Of angst voor het in het gedrang komen van je baan. Een beetje stress is niet schadelijk, integendeel. Dat kunnen wij mooi zien aan het model van Hans Selye (1907-1982).

Stress mobiliseert blijkbaar energie, en stimuleert het gebruik daarvan, zonder dat daar een energiestroom tegenover staat die de tank weer vult. Dat moet de persoon in kwestie blijkbaar zelf doen. Dan is een omgeving die je daarbij helpt wel een uitkomst. Dat kunnen vrienden of familie zijn, maar natuurlijk ook collega’s en zelfs managers. Voor de gezondheid is het daarom belangrijk dat een stressvolle periode gevolgd wordt door een proces van herstel. Het zou mooi zijn als dat ‘Flow’ zou kunnen zijn.

Golden circle

De grootste kans dat iemand in flow komt, is wanneer hij wordt uitgedaagd op een vlak waar hij goed in is. De manager dient zijn eigen zaak het beste als hij zijn mensen zinvol weet in te zetten op de klussen waar zij zelf de meeste zin in hebben. Maar hoe weet de leidinggevende nu van iedereen alle sterke vlakken? Zou het niet veel handiger zijn als de medewerker zelf kan kiezen hoe hij zijn succesvolle bijdrage aan het grotere geheel gaat leveren? Het enige wat de leider dan moet bieden is duidelijkheid over wat er verwacht wordt en binnen welke randvoorwaarden. En op dat probleem werpt de Amerikaanse marketing goeroe Simon Sinek nieuw licht met wat hij noemt ‘The Golden Circle’.


Sinek zegt over zijn Golden Circle theorie: “Mensen kopen iets van je, niet om wat het kan, niet om hoe iets werkt, maar omdat zij zelf geloven dat ze er iets aan gaan hebben. Dat ze er iets mee kunnen. Dat het hun leven zal gaan verrijken.”

I have a dream

Sinek stelt dat mensen het meest gevoelig zijn voor de reden waarom iemand iets doet, iets maakt of iets verkoopt. Dat is wat herkend wordt. Het gaat om het geloof dat erachter zit en mensen herkennen dat geloof, die overtuiging. Onwillekeurig weten ze dan of het bij ze past, of het hun wat zal brengen, of ze het kunnen vertrouwen. Hij schetst dit onder meer aan de historische toespraak van Martin Luther King op 28 augustus 1963 in Washington DC. King kreeg daar meer dan 200.000 mensen op de been.

Niet, zegt Sinek, voor de persoon van Dr. King, maar voor henzelf. Omdat King iets geloofde wat zij zelf ook geloofden en dat zij belangrijk genoeg vonden om de reis naar Washington voor te ondernemen. Omdat burgerrechten iets betekende in hun leven. En, gaat Sinek verder, King noemde zijn speech dan ook “I have a dream!”, en niet “I have a plan!”.

De ware leider

De echte leider is degene die transparant is ten aanzien van zijn overtuigingen, zijn idealen, zijn dromen. Daarmee krijgt hij lang niet iedereen mee. Hij krijgt alleen mensen mee die zijn geloof delen, die zijn idealen delen, die zijn dromen delen. De anderen zoeken hun heil wel elders. En de mensen die hij zo om zich heen verzamelt doen dat niet voor hem, maar voor henzelf. En zij weten perfect hoe zij het beste aan het realiseren van de dromen kunnen bijdragen.

Wedden dat er dan veel meer in flow gewerkt gaat worden!