Leiderschap in autonome teams

De werkvloer zal de ‘regelruimte’ die het hoger management biedt niet zomaar automa­tisch oppakken. ‘Mensen zijn vaak aangeleerd hulpeloos door de traditionele manier van werken en leidinggevenden hebben routines en mensbeelden opgebouwd om in dergelijke situaties het hoofd boven water te houden,’ schrijft De Nederlandse expert en voorvechter van ‘zelfsturende teams’ Pierre van Amelsvoort. Die routines en mens­beelden zijn in autonome teams niet meer bruikbaar. Maar mensen gaan zich niet zo­maar anders gedragen en anders denken. Dat vergt een ontwikkelingsproces.

Heeft een autonoom team wel leiding nodig? Het leidt zichzelf toch? Van Amelsvoort meent van wel. ‘Wij denken dat een (zelfsturend) team altijd leiding nodig heeft. De intensiteit en wijze waarop leidinggegeven wordt zal echter wel verschillen bij een beginnend team ten op­zichte van een gevorderd team.’ Leidingge­ven aan een zelfsturend team is wel een pit­tige opgave. ‘Je moet je team helpen zich te ont­wikkelen en daarop vooruitlopend zal je jezelf waarschijnlijk ook veel moeten ontwik­kelen.’

Ontleend aan Van Amelsvoort e.a. Karakteristieken van traditionele baas naar teamleider

Zeker als iemand eerder gewend was de ‘baas’ te zijn, heeft hij/zij wel een weg te gaan voor hij/zij als leider van een autonoom team kan fungeren. Bijgaand schema brengt in beeld hoe groot de verschillen in benadering tussen ‘baas’ en de ‘teamleider’ zijn.

Volgens Van Amelsvoort moet elke leidinggevende drie rollen ontwikkelen: die van lei­der (gericht op mensen bewegen), die van manager (gericht op beheersing) en die van coach (gericht op laten leren van individu en team). ‘De grote kracht van leidinggeven ligt in de balans tussen de drie rollen,’ schreef hij. Naarmate het team beter gaat func­tioneren, verandert die balans. ‘Voor de leidinggevende betekent dit dat hij steeds min­der op eigen houtje regelt en oplost en dat hij in toenemende mate de mening van het team vraagt en zelfs de oplossing aan het team overlaat.’ Weer een paar stappen ver­der, als ‘bijna alle bevoegdheden in het team zijn ondergebracht’, zal de leidinggevende nog maar weinig managementtaken overhouden en kan hij/zij vanuit zijn coachrol het team helpen met het leren oplossen van meningsverschillen tussen de teamleden en met het ondersteunen van verbeterprojecten.