De Amerikaanse staalmagnaat Andrew Carnegie werd rond 1900 de rijkste man ter wereld. Hij staat erom bekend dat hij onder meer 1,5 miljoen dollar schonk voor de bouw van het Vredespaleis in Den Haag. Voor zijn dood schreef hij: “Als mijn grafschrift wil ik: hier ligt een man die verstandig genoeg was om mensen in dienst te nemen die meer wisten dan hijzelf”.[1]
De eigenschappen van de ideale leider
Daarmee schetste hij volgens mij het ideaalbeeld van een goede leider. Een goede leider is er niet om zijn/haar eigen kwaliteiten te bewijzen of aan te tonen dat hij/zij het knapste jongetje van de klas is. Een goede leider dient zich dienstbaar op te stellen naar het bedrijf waar hij/zij verantwoordelijk voor is. Dat betekent onder meer: het goede voorbeeld geven, initiatiefrijk zijn, visie uitdragen, mensen stimuleren om het beste van zich geven en een sfeer van samenwerking creëren.
De leider is hier alleen toe in staat als hij/zij aan zelfonderzoek doet en zich durft te omringen met mensen die hem helpen, maar hem/haar ook waarschuwen als hij/zij het verkeerde gedrag laat zien of als de organisatie niet de goede kant op wijst. Aan de ene kant moet een leider zelfvertrouwen hebben en aan de andere kant moet de leider bereid zijn goed te luisteren en zijn/haar ingenomen standpunt te wijzigen als blijkt dat er verkeerde beslissingen worden genomen.
Leiders zijn net mensen
Leidinggeven aan een groot bedrijf is geen eenvoudige opgave. Macht kan corrumperen. Het ego van een succesvolle leider kan de overhand krijgen en hij/zij kan gaan denken dat hij fantastisch is en dat het succes van het bedrijf allemaal aan hem/haar te danken is. De andere kant van het spectrum van leiderschap is dat de leider zo graag aardig wil worden gevonden dat hij/zij alles zal doen om de sfeer goed te houden, met als gevolg dat de leider niet meer authentiek kan zijn. Manfred Kets de Vries heeft in zijn boek Leiders Narren en Bedriegers laten zien hoe leiderschap uit de hand kan lopen als de leider geen mensen om zich toelaat die hem durven te corrigeren. [2]
Wij gaan er van uit dat leiders rationele wezens zijn maar ook zij worden gedreven door emoties, verlangens en fantasieën waarmee zij het bedrijf, waarvoor zij verantwoordelijk zijn, beïnvloeden. Het is dus belangrijk dat zij zich bewust zijn van hun onbewuste drijfveren en de beperkingen in de rationaliteit van hun beslissingen. De ware leider tracht daarom inzicht te krijgen in zijn verborgen blinde vlekken. Dat kan door meditatie of via andere methodes die leiden tot zelfinzicht zoals Psychosynthese of Mindfulness.
Ooit maakte ik mee hoe een interimmanager een hightech bedrijf, dat door slecht leiderschap was vastgelopen, weer aan de gang te krijgen. De twee eigenaar-directeuren hadden ruzie met elkaar gekregen en degene met de hoogwaardige kennis had het bedrijf verlaten en was niet van plan nog enige bijdrage te leveren. Het personeel was gedemotiveerd door deze tweestrijd en niemand had meer zin zich echt in te zetten.
Betrek de specialisten
De interim-directeur had wel een technische opleiding maar de medewerkers van het bedrijf waren hooggeschoolde specialisten. Daarom had hij een moeilijke opgave. Zijn oplossing was als volgt. Als een medewerker met een complexe vraag kwam, stelde hij een wedervraag: “als je in mijn positie was, wat zou je dan doen?” Als de medewerker dan met een voorstel kwam, zei hij: “doe dat dan maar!” De medewerkers gingen hierdoor meer eigen initiatief ontwikkelen, voelden zich belangrijk en gingen bij elkaar te rade.
De interimmanager ondersteunde deze beweging, hij zette de mensen bij elkaar in dezelfde ruimte, haalde muren weg, hield wekelijks overleg en ging met alle medewerkers op bezoek bij een ontevreden klant. Daarnaast organiseerde hij Small Group Activity bijeenkomsten waar via een gestructureerde methode de problemen één voor één werden aangepakt. Dit gaf veel inzicht in de terreinen waar het bedrijf te kort schoot en er ontstond een sfeer van samenwerken en de schouders eronder zetten. Na twee jaar was de sfeer enorm verbeterd, was de omzet verdubbeld en waren de kosten onder controle.
Het bedrijf en de medewerkers op één
Dienend leiderschap wil zeggen dat het gedrag van de leider dienstbaar moet zijn aan zowel het bedrijf als aan de medewerkers. Dit resultaat moet voldoende zijn om de leider tevreden te laten zijn met zijn eigen rol.
Meer informatie
Mocht u nog graag verder praten over dit onderwerp. Bel Steven Blom 06-53164940 van Blom Consultancy.
[1] New York Times, 13 augustus 1919.
[2] M. Kets de Vries, Leiders, Narren en bedriegers, Utrecht 2003.