Bij het maken van procesverbeteringen maken we gebruik van het creatieve menselijke brein. Om tot excellente resultaten te komen, zoeken mensen naar invulling van meesterschap, autonomie, verbinding en zingeving. Het begrip zingeving is makkelijk en moeilijk tegelijk. Het is makkelijk omdat iedereen het kent, al was het alleen maar vanwege het feit dat iedereen weet hoe het voelt als het ontbreekt. Het is moeilijk omdat het zich lastig laat vangen in woorden. Omdat het voor iedereen een heel persoonlijke eigen betekenis heeft, die zich niet eenvoudig in een paar kenschetsen laat vangen.

Eén van de kortste definities vond ik op de website voor Integratieve Psychologie:

“Zingeving is de behoefte dat wat we doen in ons leven een waarde heeft.”

Daar kunnen wij nog lekker veel kanten mee op. De Stenden Hogeschool geeft ons al wat meer houvast. Zij geven aan dat een eenduidig antwoord op wat zingeving precies is niet bestaat, maar dat er in het leven in ieder geval aspecten zijn die een gevoel van zin en een gevoel van nut kunnen opleveren.

De belangrijkste elementen zijn volgens hen:

  • Vrijheid: je vrij voelen om keuzes te maken die echt bij je passen.
  • Zelfverwezenlijking: doen waar je goed in bent en wat je identiteit bekrachtigd.
  • Verbinding en participatie: ergens bij horen of deel van uitmaken.
  • Erkenning: af en toe horen dat je goed bent op het terrein waar je ambities liggen.

Als wij deze zaken projecteren op ons werk dan krijgen ze opeens wel veel betekenis en kunnen wij ons er ook het een en ander bij voorstellen.

Vrij om keuzes te maken

Het aspect vrijheid maakt duidelijk dat niet iedereen zo maar bij iedere organisatie kan werken. Het stelt eisen aan de organisatie. Deze moet in staat zijn haar medewerkers vrijheid te geven om eigen keuzes te maken. Maar het stelt net zo goed eisen aan de medewerker, namelijk dat die eigen keuze strookt met de doelstellingen van die organisatie. De belangrijkste conclusie van het bekende boek uit de tachtiger jaren “In search of Excellence” van Peters en Waterman, luidt:

de meest succesvolle ondernemingen kenmerken zich door ‘Vrijheid in gebondenheid’.

Daarmee geven deze onderzoekers aan dat het bedrijf in staat moet zijn heldere richtinggevende kaders te formuleren waarbinnen de medewerkers vrij zijn hun eigen invulling te geven. Dit aspect moet dus in de genen van de Monozukuri onderneming verankerd worden.
Voor ieder individu geldt dat het maken van keuzes essentieel is. En de belangrijkste keuze die wij iedere dag tegen komen is de volgende: doe ik het wel of doe ik het niet. En denk erom, als u besluit iets niet te doen is dat dus ook een keuze. En past die binnen uw kaders?

Zelfverwezenlijking

Als je mij om advies vraagt over beroepskeuze dan antwoord ik steevast:

“Kies wat je leuk vindt én waar je goed in bent.”

Dat heeft met energie, ambitie en aanleg te maken. Als je iets leuk vindt, krijg je er meer energie van. Als je er iets mee wilt bereiken, wordt zowel jijzelf als je omgeving daar blij van en als je er aanleg voor hebt, zul je vanaf het prilste begin in je vak bevestigd worden.
Belangrijk hierbij is dat in je werk doelen worden gesteld, die weer net iets verder liggen dan wat je tot nu toe hebt gepresteerd. Als die doelen op het vlak liggen waar je goed in bent, dan is de kans groot dat je tijdens het uitvoeren van je werk in flow komt. Dit maakt de geleverde prestatie groot en zal je, na het behalen (of overtreffen) van het gestelde doel met trots vervullen.
Duidelijk is dat dit natuurlijk niet alleen op individueel vlak geldt, maar eveneens voor het team waar je deel van uitmaakt. Voor de organisatie is het daarom belangrijk dat de teams worden uitgedaagd aan zichzelf en hun omgeving duidelijk te maken waar zij, gezien hun rol, sterk in moeten zijn en hoe zij zich daarin verbeteren kunnen. Dit raakt het hart van continu verbeteren. De kunst hierbij is niet slechts te kijken naar wat er al kan, maar vooral naar wat wenselijk is. En daar dan weer een haalbaar, verifieerbaar en tijdgebonden doel over af te spreken.

Verbinding en participatie

Ergens bij horen of er deel van uitmaken is bovenal een gevoel. Een bedrijf kan het haar medewerkers makkelijk maken dit gevoel te krijgen door veel aandacht te besteden aan de missie en de identiteit van het bedrijf. Waarom zijn wij op aarde, wat is onze rol en waarmee maken wij welke mensen blij.
Mijn eerste baan als ingenieur was bij Fokker (ik heb het weer over de jaren tachtig). Ik kan mij nog goed herinneren wat ik ervoer als er een nieuwsitem op het journaal aan deze vliegtuigbouwer gewijd werd. Want dat betekent toch iets, dan hoor je bij de echte wereld.
En hetzelfde gebeurt natuurlijk in het klein wanneer het bedrijfsblad bij je in de bus valt, je samen een bedrijfsfeest viert en wanneer de maandelijkse girale verbinding weer manifest wordt. Maar tegelijk besef je dan ook dat je salaris alleen maar kan worden overgemaakt als je samen met je collega’s meer omzet genereert dan dat er kosten gemaakt worden. Naast het feit dat het geld nodig is om in leven te blijven, is die wederzijdse verantwoordelijkheid ook een gevoel waarin die verbinding én die participatie manifest worden.

Erkenning

Twijfel is de bron van alle kennis. Maar teveel twijfel maakt ons wankelmoedig, besluiteloos en onzeker. Daar is een tegengif voor nodig en dat is erkenning. Jullie zijn goed in waar je mee bezig bent, jouw bedrijf is een steun voor je klant en een gewaardeerd onderdeel van de gemeenschap. Zeker als het spannend is, zijn dit zaken die makkelijk worden vergeten.
Daarom is het belangrijk dat deze momenten in het bedrijf worden verankerd. Zo worden Small Group Activities (SGA’s) altijd gepresenteerd en worden de leden hiervan erkend voor hun buitengewone bijdrage. Buitengewoon want zij hebben dit naast de uitvoering van hun normale werkzaamheden gedaan.
Maar ook jaarlijkse reviews, kwartaalbijeenkomsten, reguliere vergaderingen en zelfs Daily Kaizens zijn gebeurtenissen die zich bij uitstek lenen voor het erkennen van wat er gepresteerd is. Ook als het gepresteerde niet voldoet aan de verwachting, is het belangrijk oog te hebben voor wat wel is bereikt alvorens te kijken naar wat er nog meer nodig is om wel aan de verwachting te voldoen.

Sociale systeem

Zingeving is één van de vier kernwaarden van Monozukuri in het sociale systeem. Wat hier is beschreven, geldt voor ieder menselijk samenwerkingsverband dat succesvol wil zijn, niet alleen voor ondernemingen met winstoogmerk. Je vindt ze dan ook bij veel bedrijven, ook commerciële, terug. Maar helaas niet bij allemaal en nog minder vaak structureel ingebed in de bedrijfsvoering. Dat onderscheidt een Monozukuri bedrijf van een andere soortgenoot. En als je ze al vindt dan is het vaak omdat de directie geleerd heeft dat dit uiteindelijk geld oplevert. Maar dat is eigenlijk de wereld op zijn kop. Want het gaat niet zozeer om het feit dat je geld in deze aspecten moet steken. Nee, het gaat erom dat je er aandacht aan geeft.

De kunst van het doen met aandacht, dat is onze boodschap. En als het technisch systeem dan ook klopt, dan komt dat financiële succes dus ook. Dat is geen kwestie van rekenen, maar een kwestie van weten. Dat zit heel diep van binnen. Zij die geloven in rekenen, zijn er juist op uit om met zo min mogelijk aandacht succes te behalen. Dan beperk je jezelf dus al bij voorbaat tot de korte termijn!